Tháp Ponagar còn được gọi là Tháp Bà- là công trình kiến trúc tiêu biểu của dân tộc Chăm được xây dựng từ thế kỷ 8 đến thế kỷ 13. Đây cũng là thời kỳ mà đạo Hindu của Ấn Độ hưng thịnh nhất ở vương quốc Chămpa.
Tháp Ponagar được xây dựng để thờ nữ thần Thiên YA Na Thánh Mẫu. Theo truyền thuyết thì đây là vị thần có công dạy nhân dân trồng lúa, chăn nuôi. Công đức của nữ thần được người dân Nam Trung Bộ và Tây Nguyên luôn ghi ơn.
Theo các nghiên cứu thì kiến trúc của Tháp Bà được chia làm 3 tầng.
1. Tầng thấp
Đây là tầng ngang mặt đất là ngôi tháp cổng đã bị phả hủy qua những thời kỳ chiến tranh trong lịch sử.
2. Tầng giữa
Tầng giữa của Tháp Bà là nhà khách, nơi nghỉ ngơi dành cho khách đến thăm viếng và cúng lễ. Đây cũng là nơi sử soạn trang phục và chuẩn vị các lễ vật trước khi tiến hành các nghi lễ.
Hiện nay tầng này chỉ còn hai dãy cột chính bằng gạch hình bát giác.
3. Tầng trên cùng
Tầng trên cùng gồm 4 ngọn tháp. Những ngôi tháp được xây dụng hoàn toàn bằng gạch mà không có chất kết dính. Cửa của tháp quay về hướng Đông, bên trong lòng tháp rỗng đến đỉnh. Bên ngoài mặt tháp là các trụ, đấu, gờ. Đây là lối xây dựng tháp theo kiểu của người Chăm.
Trên đỉnh các trụ thường đặt gạch trang trí hoa văn hình vòm tháp trông giống như những tháp nhỏ đặt lên trên một tháp lớn. Các phù điêu và tượng bằng đất nung được đặt lên trên thân tháp. Tượng đó có thể là hình nữ thần Po Nagar, tiên nữ, thần Tenexa, các loài thú như sư tử, ngỗng vàng, nai…
Ngọn tháp chính cao 23m, thờ nữ thần PoNagar. Tháp gồm 4 tầng, mỗi tầng đều có cửa và tượng thần. Ở bốn góc có 4 tháp nhỏ và cách hình thú bằng đá. Trước đây tượng nữ thần được tạch bằng gỗ trầm hương và vàng nhưng qua thời kỳ chiến tranh đã bị đánh cắp.
Hiện nay, tượng nữ thần được tạc bằng đá hoa cương màu đen và đặt trên bệ đá hình đài hoa sen. Tượng tựa lưng vào phiến đá lớn hình lá bồ đề ở phía trong tháp. Tượng thần là một kiệt tác về điêu khắc Chămpa, là sự kết hợp hài hòa giữa kỹ thuật chạm nổi và tượng tròn.
Trên đỉnh của ngọn tháp chính là tượng thần Shiva cưỡi ngưu thần Nandin.
Ba ngọn tháp còn lại thờ các thần Siva – vị thần tối cao của Ấn Độ, thần Ganeca- con trai thần Siva, thần Sanhaka.
Tháp Ponagar – tháp Bà được coi là một quần thể kiến trúc độc đáo và đặc sắc của người Chăm.
Nếu có cơ hội bạn hãy đi thăm quan và tham gia lễ hội tháp Bà được tổ chức từ 21 đến 23 tháng 3 âm lịch hàng năm.